Eywal ngati vewng - Hapxì avolve

 Txayo
Mì srr amuve, mawkrra Ralu sì ikran kllpolä ftu ayram fa srung torukä, mefo var sivop. Atxkxe latem nìwotx, fìtsengit ke tok kea na'rìngìl, nì'aw hola utral  kllkxem nì'awtu. Txayo väpirä ne frapa'o ulte zeswa sì ayutraltsyìp tsawl slu fìtsenge. Nì'aw hì'ia ayioang rey fìtsenge. Krro krro pa'li tìran ka txayo. Fmi Ralu stivä'nì pa'liot fte mivakto pot. Lam fwa fa'lir smon sute ulte fko tsun fot mivakto, slä krra pa'lil tsalye'a ikranit, po hum. Kxawm ikranìri for lu txewm. Skxakep ayikran ke rey mì fìkllpxìltu.

Taluna smar lu hì'i, serop Ralu lok payfya fte tivaron fayoangit. Seze li tsun väpivewng. Ke lam fwa sute rey fìtsenge hufwa krro krro fkol tse'a utralit apxa na Kelutral. 'Awlo fu melo tsalme'a Ralul maktoyut a mì fa'li, slä po lolìm nìtxan.
Mesrrmaw mì haym tse'a Ralul 'uot a hek alìm. Pxaya 'ul ahì'i tok tsengit a pxaw utral atsawl. Päpäwm Ralu san Srake lu tsaw tsray fuke? Sweylu txo ziva'u tsatseng fuke? Pefya nga fpìl, ma Seze? sìk.
Slä Seze ke tsun Ralur srung sivi. Po tsun tswivayon nì'aw.
Kerä Ralu ne tsray nìzawnong. Krra lok nìhawng, ftang kivä. Pawm nìmun san Srake fpxäkìm nemfa? sìk. Syay pe'un: tsìk pa'li maktoyu za'u ta käpxì ulte plltxe:
- San ftang ma ketuwong! Pesu lu ngenga? Ftxey 'eylan ftxey kxutu? Peng!
- San ke lu oe kxutu fu tsamsiyu. Oe serop hu oeyä ikran.
- San sopyu a hu ikran srak? Nga za'u ta olo' pxawpayä txampayä, kefyak?
- San kehe, ke smon oer tsaolo' ulte kawkrr oel ke tsole'a txampayit. Zera'u ta na'rìng.
- San pefya? Ngal emza'u ayskxet torukä, srak?
- San sran. Oe kllzola'u ftu ayram ulte nìteng tsole'a torukit.
- San li txankrr kawtu ke zola'u tsatsengftu. Ayoeyä tsahìk nayew ngahu pivlltxe. Oehu!
Ha kä Ralu hu maktoyu. Krra wo pxawit tsrayä, Seze kllpä ne Ralu.

Fkol ngop tsrayit fa ngawnopa helku a kllkxem pxaw Kelutral. Ylltxep nrr lok kelutral, ayhapxìtu olo'ä heyn fìtsenge. Plltxe tsahìk:
- San ma Kamun, ngal pesutet zamolunge?
- San kame ngat ma tsahìk. Lu ketuwong a serop ka atxkxe awngeyä, slä lam fwa ke lu kxutu. Lu nì'awtu ulte sop hu ikran. Slä nìhek, po tìran. Ke tswayon fa ikran sneyä. Ulte ke zola'u ftu txampay.
- San Ikran makto a ke tswayon, srak? Za'u, ma  ketuwong. Pesu ngenga lu? Fyape syaw ngar? Ulte pelun ngal fìtsengit tok?
- San fko syaw oer Ralu. Oeyä olo' nìwotx terkup mì sam a wä sawtute. Omatikayal vewng oeti. Slä oel txìng fot taluna nui mì sä'eoio alu fwa ftxey ikranit.
- San srake nìngay zola'u nga ta atxkxe Omatikayaä? Lìm nìhawng! Slä... txo nga nivui mì sä'eoio, ke tsivun livu ngar ikran. Oeyktìng!
- San oel rolun fìikranit krra sa'sem peyä terkup. Oel pot vewng, ha po sop oehu. Slä ke lu txur nìtam li fte mivunge oet.
- San trro fraikran yawayo hu maktoyu sneyä. Ulte ke lu oer kea am'a a tsatrr zera'u nìwin. Nga lolu lemweypey ulte tìpuseyìri maweypeyyuru tìyora' . Ulte set nga kan kivä pesengne?
- San ke omum oe. Serop tsatseng a oet menaril eyk ulte mehinamìl munge. Ke smon oer tì'eyngit a peseng fìfya'o 'i'a.
- San ke lu ngäzìk fwa 'en si fko. Txo sivop nga ne pa'o a tsawke kllkä, ye'rìn wo txampayit. Tsatsenge fya'o ngeyä 'i'a. Tsakrr fko tsun slivele fa uran nì'aw. Slä sutel a ta olo' pxawpayä txampayä ke ngop uranit ki makto ikranit. Kxawm nga tsivatsun slivu 'awa a fokip.
- San nga pelun fpìl fìfya?
- San fol ke ftxey ayikranit mì sä'eoio slä vewng fot pxel nga. Nga layu ikran makto na fo. Txampay sayunatsu ngar, txampay akeyawnìm pxel ikran. Slä set, nga lu ayoeyä frrtu. Yom sì pängkxo ayoehu, ke pxìm tuteo za'u ayoekip.
Sunu Ralur tsaylì'u. Sute pawn Ralur teri tìsop sì tìrey peyä ulte po oeyktìng. Lenomuma sutel nìn Sezeti ulte keng fmi 'ivampi pot taluna fori ikran lu zeya swirä a fkol ke tse'a fratrr, slä pol ke tung tsakemit. Tsakrr ayseotu sngä'i pamtseo sivi sì rivol. Txon lolu 'o' ulte ke lu yol.

Rewonmì Ralu var sivop. Sre fwa hum, tìng Kamunìl poru stxenut:
- San ma Ralu, txo nivew nga, kasrìn ngar pa'lit fte sivop nga nìftue nì'ul. Pol mayunge ngat ne txampay.
- San irayo sì, ma Kamun, oeru meuia. Slä po ke lom ngar, srak?
- San kehe, lu ayoer pxaya pa'li. Oel mayakto pumit alahe.
- San tam. Fyape oel pot teykätxaw?
- San krra wo tì'i'at fya'oä ngeyä, nìfyin lonu pot ulte pol run fya'ot ne'ìm.
- San irayo nìmun, ma Kamun.
- San kea tìkin a irayo si. Makto zong ulte vewng pa'lit nìltsan. Eywa ngahu.
- San Eywa ngahu.
Set lu Ralur 'eylan amune ulte keng tsun sivop nìwin nì'ul. Tìsop 'i'a ye'rìn.

Aylì'u akeawnomum:
ngawnopa kelku - tent, created house

Vola tstew

Tsole'a oel rusikxa relit a eltur tìtxen si. Tsal wìntxu futa txura tirea tsun emrivey keng mì sìfkeytok angäzìk.

Vur plltxe teri pongu *sìftiatu kifkeyä a tìkangkem seri mì txawewa atxkxe alu Antarctica. Sre fwa zìsìkrr awew za'u, yafkeyk slu fe' ulte yrrap a ta herwì sngä'i. Fo zene txivìng kelkut sneyä fa tawsìp, slä fo ke tsun mivunge vola nantangit a fo sivar fte sivop ka hertxayo sì tskxepay, taluna tawsìp lu hì'i ulte yafkeyk lu ngäzìk nìtxan. Tutel a vewng aynantangit fot yìm fa lefngapa telem fteke hivifwo ulte pänutìng futa tätxaw ye'rìn. Tsakrr fo hum, ngian yrrap lu txan ulte ke tsunslu fwa fkol munge aynantangit. Fratutel zene txivìng Antarcticat.

Furia vewngyu tätxaw aynantang pey, slä po ke zera'u. Aynantangìl kxeykakx *tìyìmit ulte zene väpivewng. Fol stä'nì ayyayot, sar mekret a ta kelku sìftiayatuä, slä tìrey feyä lu txa'. 'Awa nantang terkup taluna lu koak nìtxan, lahea pum zup ta tskxe ulte lu leskxir ne kxitx.
Nantang alu Maya slu leskxir krra yom tsnganit a ta tsawla payoang taluna talioangìl lepay pot frìp. Frapo alahe poru srung si ulte poe ke terkup, slä tsun kivä nìngäzìk nì'aw....

Tsakrrvay vewngyu aynantangä fmi stivarsìm sutet sì mekret fte tätxaw sì munge aynantangit ne'ìm, slä kawtu ke new srung sivi. Maw txana krr po flä ulte sute za'u ne kelku tìftiatuä, slä aynantangìl ke tok tsatsenget.... Pol rayun telemit hu keruseya nantang akoak ulte fpìl futa frapo terkup nìteng, futa ke tsolun telemit kxakx. Slä krra steftxaw tsat nìno, tse'a futa lahea ayhapxì telemä lu mek. Fo holifwo! Vewngyu kerä pxaw kelku ulte ulte fo ultxarun mrra nantangit. Fo räpun fìtsap nìprrte'. Krra frapo new hivum, 'awa nantang ke new kivä ulte tul neto. Vewngyul pot nong ulte fìfya run Mayat leskxir. Set pongu lu 'änsyem ulte vur 'i'a.

Txo nivew ivomum nì'ul, inan tìsla'tsu letsim.
Aylì'u angawmop:
tìftiatu kifkeyä - scientist
tìyìm - bonds

Tìk'ìn

Kintrram lolu oer tìk'ìn (nì'i'a!) hu soaia. Awnga tolok tsengit a lok ayram alu Jeseníky. Lora tseng fte kelku sivi - spulmokri tsatsenge tìkangkem ke si, tìfnu, ayramtsyìp fratsenge.... Awnga sop nì'it ka ayram, slele mì ora angawnop ulte tse'a sengit a eltur tìtxen si.
Oel syolep ayrelot, tìng nari:

ram apxa frato mì fìkllpxìltu (Praděd)

'ora angawnop a fkol sar fte syurati sleykivu fa pay

'ora prrwllä - ayyomhì'ang tsawl slu fitsenge

sä'o a kxäkx tskxet a nga' tsyeymit lefngap (former golden mill)

mì na'rìng ayioangä

Yafkeyk ke lolu yo' - krro som lu nìhawng, krro tompa zerup, slä zene fko srefivey fì'ut.
Tìk'ìn lu krr a sunu, slä txan ke nìtam.
Txo nivew tsive'a ayrelit nì'ul, kä fìtsenge.